Η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα

«ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΕΝ ΚΡΗΤΗ - 1669-1913 - ΗΤΟΙ 267 ΕΤΗ, 7 ΜΗΝΕΣ, 7 ΗΜΕΡΑΙ - ΕΤΗ ΑΓΩΝΙΑΣ».

«Η πόλις ηγρύπνησε στολιζομένη. Εορτάζει δε ο ουρανός, αποκατασταθείσης από της νυκτός της γαλήνης και ανατείλαντος εαρινού ηλίου. Οι δρόμοι παρουσιάζουν όψιν λειμώνων ευωδιαζόντων από τας μυρσίνας.
Παντού είναι ανηρτημέναι Βυζαντιναί σημαίαι μεταξύ των κυανολεύκων. Συνωστίζονται παντού χωρικοί υψηλόκορμοι ζώσαι εικόνες του Θεοτοκοπούλου.Τα Κρητικόπουλα εις σμήνη κυκλοφορούν με τις φουφουλίτσες των. Από του Νικηφόρου Φωκά του εκδιώξαντος εκ Κρήτης τους Άραβας πρώτην φοράν Έλλην βασιλεύς αποβιβάζεται εις την νήσον» γράφει σε ανταπόκρισή της από τα Χανιά η αθηναϊκή εφημερίδα «Εστία».

Οι γηραιοί αγωνιστές Αναγνώστης Μάντακας, 94 χρονών, με ενεργή συμμετοχή στην Επανάσταση του 1841, και Χατζημιχάλης Γιάνναρης, 81 χρονών, πρωτεργάτης του μεγάλου ξεσηκωμού του 1866-69, υψώνουν την ελληνική σημαία στο φρούριο Φιρκά, στα Χανιά, ενώ την ίδια ώρα ερρίπτοντο 101 κανονιοβολισμοί από τα ναυλοχούντα ελληνικά πολεμικά πλοία.Στο ίδιο σημείο όπου άλλοτε υψωνόταν η τουρκική σημαία στήνεται η μαρμάρινη επιγραφή:

Αιώνες αιμάτων και δακρύων στη μαρτυρική Κρήτη έβρισκαν επιτέλους την ιστορική τους δικαίωση. Απο τις 2 Νοεμβρίου 1898.ειχε είδει εγκατέλειψει το κρητικό έδαφος και ο τελευταίος τούρκος στρατιώτης
Ενώ την 1 Νοεμβρίου 1913, ο σουλτάνος Μεχμέτ ο 5ος είχε παραιτηθεί από κάθε δικαίωμα επικυριαρχίας επί της μεγαλονήσου.

«Η Αυτού Μεγαλειότης ο Αυτοκράτωρ των Οθωμανών δηλοί ότι παραιτείται πάντων ων εκέκτητο επί της νήσου Κρήτης και εκχωρεί στην εύνοιαν των συμμάχων ηγεμόνων όλα τα δικαιώματα της κυριαρχίας και όλα τα άλλα δικαιώματα που κατείχε σε εκείνη τη νήσο».
Η Κρήτη περιήλθε ολοκληρωτικά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στις 4 Οκτωβρίου του 1669, όταν ο μέγας Βεζύρης Κιοπρουλής εισήλθε πανηγυρικά στον Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο), θέτοντας τέλος στην Ενετοκρατία στο νησί, που κράτησε 465 χρόνια (1204-1669). Παρά τη φυγή πολλών κατοίκων και την πληθυσμιακή αλλοίωση από τους νέους κατακτητές, οι Κρήτες ποτέ δεν έσκυψαν το κεφάλι στους Οθωμανούς.

Το μαρτυρούν οι ακατάπαυστες εξεγέρσεις κατά του κατακτητή το («Κίνημα του 1692») η («Επανάσταση του Δασκαλογιάννη -1770») επαναστάσεις οι οποίες συνεχίστηκαν με αμείωτη ένταση και πυκνότητα, το («Κίνημα των Μουρνιών - 1833»), η («Επανάσταση των Χαιρέτη και Βασιλογεώργη - 1841»), το («Κίνημα του Μαυρογένη -1858»), η τριετής («Μεγάλη Κρητική Επανάσταση -1866 /1869»), η («Επανάσταση του 1878»), η («Επανάσταση του 1889») και η («Επανάσταση του 1897-1898»), οπότε η Κρήτη κέρδισε την αυτονομία της υπό τις ευλογίες των Μεγάλων Δυνάμεων, μετά τις απίστευτες ωμότητες και σφαγές που διέπραξαν οι Τούρκοι άτακτοι στο Ηράκλειο στις 25 Αυγούστου του 1898. Η Κρήτη τέθηκε υπό την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων και την υψηλή μόνο επικυριαρχία του σουλτάνου.
Από το 1898 έως το 1913 δημιουργήθηκε η Κρητική Πολιτεία, με αρμοστή τον έλληνα βασιλόπαιδα Γεώργιο και κυβέρνηση αποτελούμενη από πέντε χριστιανούς και ένα μουσουλμάνο (Οι μουσουλμάνοι αντιπροσώπευαν περίπου το 25% των κατοίκων της Κρήτης το 1900). Δεσπόζουσα μορφή εκείνης της περιόδου αναδείχθηκε ο νεαρός δικηγόρος Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος γρήγορα ήλθε σε σύγκρουση με τον Γεώργιο, εξαιτίας των υπερεξουσιών του. Η «Επανάσταση στον Θέρισο» (10 Μαρτίου 1905), που οργάνωσε ο Βενιζέλος ανάγκασε τον Γεώργιο σε παραίτηση και την ανάληψη της ύπατης αρμοστείας από τον ελλαδίτη πολιτικό Αλέξανδρο Ζαΐμη. Κύριο αίτημα των εξεγερμένων ήταν η άμεση ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
Η νικηφόρα έκβαση των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913) για την Ελλάδα, εξαιτίας και της διορατικής πολιτικής του Έλληνα πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου, επιτάχυνε τις εξελίξεις. Στις 30 Μαΐου 1913 ο παραπαίων σουλτάνος παραιτήθηκε όλων των δικαιωμάτων του στην Κρήτη με τη Συνθήκη του Λονδίνου (άρθρο 4), ενώ με ιδιαίτερη συνθήκη παραιτήθηκε και από την επικυριαρχία του στο νησί (1 Νοεμβρίου 1913). Η Κρήτη ήταν ελεύθερη και η ένωσή της με την Ελλάδα είχε πραγματοποιηθεί. Το Κρητικό Ζήτημα, που απασχόλησε επί μακρόν τη διεθνή πολιτική, είχε επιλυθεί.

Το 1923 με την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας έφυγαν και οι τελευταίοι μουσουλμάνοι από την Κρήτη, οι περισσότεροι από τους οποίους εγκαταστάθηκαν στα παράλια της Μικράς Ασίας.

Η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα Κυριακή 1η Δεκεμβρίου 1913,

σε επίσημη τελετή, με την παρουσία πλήθους κόσμου, του βασιλιά Κωνσταντίνου και του πρωθυπουργού Ευ. Βενιζέλου,κηρύσσεται πανηγυρικά η ένωση της Μεγαλονήσου με τη μητέρα Ελλάδα.

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ 1669-1913